THƯ VIỆN THÀNH PHỐ CẦN THƠ - CANTHO PUBLIC LIBRARY
CHƯƠNG TRÌNH PHÁT THANH “VĂN HÓA ĐỌC VÀ CUỘC SỐNG” KỲ 35 (tháng 6/2025)
Chào mừng quý vị và các bạn đến với Chương trình phát thanh “Văn hóa đọc và cuộc sống” kỳ thứ 35 (tháng 6/2025) của Thư viện thành phố Cần Thơ!
I. VĂN HÓA ĐỌC 4.0
Các bạn thân mến! Trong chuyên mục “Văn hóa đọc 4.0” kỳ này, mời các bạn cùng nghe bài viết “Đã đến lúc xem đọc sách như tập thể dục” đăng trên báo điện tử VnExpress.
Chuyên gia cho rằng nên duy trì đọc sách thường xuyên, như tập thể dục, để rèn luyện khả năng tập trung, giữ não bộ minh mẫn.
Dịp đầu năm, tạp chí điện tử Slate có bài viết về việc đọc sách của nhà nghiên cứu Abdullah Shihipar - thạc sĩ ngành sức khỏe cộng đồng của đại học Brown, Mỹ. Anh từng hợp tác nhiều hãng báo uy tín như New York Times, Washington Post, The Nation, The Atlantic và CNN, xuất hiện trên các kênh truyền hình lớn để thảo luận các vấn đề xã hội.
Dưới đây là quan điểm của Abdullah Shihipar về tầm quan trọng của việc đọc sách đối với sức khỏe con người, cũng như cách anh chia thời gian duy trì thói quen:
"Tôi biết mình nên dành nhiều thời gian đọc sách hơn. Giờ đây, kệ sách toàn những cuốn tôi chưa từng mở ra. Thi thoảng, tôi đến thư viện và mang về một chồng tác phẩm với tâm thế đầy tham vọng nhưng chỉ vài tuần sau, tôi trả lại tất cả mà chưa hề giở trang nào. Từ rất lâu, tôi muốn có thêm thì giờ đọc sách. Nhưng mỗi ngày trôi qua, bản thân ưu tiên lắm chuyện khác như công việc, mạng xã hội. Trước khi nhớ ra, tôi đã lên giường đi ngủ và không đọc bất kỳ quyển hay bài báo dài nào.
Nhiều năm qua, ngày càng ít người Mỹ nói rằng họ đọc sách vì sở thích. Theo nghiên cứu của World Economic Forum năm 2022, dân Mỹ dành khoảng 23 phút mỗi ngày để đọc vào năm 2004, nhưng con số này giảm còn 16 phút năm 2019. Chính phủ liên bang cho biết có 54,6% dân số đọc ít nhất một quyển sách vào năm 2011 và tỷ lệ này còn 48,5% trong năm 2022. Sự sụt giảm thời gian kéo theo những báo động của các nhà giáo dục từ bậc tiểu học đến đại học, vì họ phát hiện học sinh gặp khó khăn với kỹ năng đọc hiểu cơ bản. Điều này càng làm trầm trọng thêm vấn đề biết chữ ở Mỹ, khi ít nhất 130 triệu dân có trình độ đọc dưới mức lớp sáu (thường từ 11 đến 12 tuổi).
Đọc sách hay không có thể ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống mỗi cá nhân hoặc toàn xã hội. Chẳng hạn, nghiên cứu về người cao tuổi của tổ chức RTI International năm 2006 cho biết những người duy trì thói quen đọc (từ một đến năm quyển trong ba tháng) hiểu các chương trình bảo hiểm người từ 65 tuổi trở lên tại Mỹ - Medicare - tốt hơn, cũng như trang bị kỹ kiến thức cần thiết để tận dụng. Mối liên hệ này vẫn còn tồn tại sau khi tính đến trình độ học vấn mỗi người. Một số báo cáo khác chỉ ra việc đọc giúp làm chậm quá trình suy giảm nhận thức, tăng cường trí nhớ ở người già. Ở trẻ em, đọc sách giúp các em có nhận thức tốt, sức khỏe tinh thần ổn định giai đoạn vị thành niên.
Nhìn chung, hoạt động này liên quan mức độ sống thọ của con người. Năm 2016, một dự án học thuật của đại học Yale (Mỹ) chỉ ra người hay đọc có tỷ lệ tử vong thấp hơn 20% so với người không đọc. 'Lợi ích sống còn' sẽ hiệu quả hơn nếu đọc sách, thay vì tạp chí hay báo. Nghiên cứu cũng xem xét nhiều yếu tố khác gồm sắc tộc, tuổi tác, trình độ học vấn, bệnh đi kèm và thu nhập cá nhân; cũng như một số thói quen lành mạnh như chạy bộ, thiền định, ăn rau củ. Đọc sách không phải thần dược, nhưng chúng rõ ràng có ích.
Trên thực tế, chúng ta có thể xem đây không chỉ hoạt động giải trí, còn là bài tập trí óc. Tương tự tập luyện cơ bắp, não bộ cũng cần được thử thách thường xuyên, rèn luyện sự tập trung. Không phải lúc nào chúng ta cũng muốn vận động - đôi khi không có thời gian - nhưng nhiều người có thể thúc đẩy bản thân luyện tập vì hiểu điều đó tốt cho sức khỏe và tinh thần. Chúng ta biết ngay cả những buổi tập cardio ngắn hay nâng tạ đều mang lại lợi ích lâu dài, nếu được duy trì.
Tôi quyết định áp dụng khuôn khổ tập luyện trong một tuần. Tôi đặt mục tiêu đọc sách 30 phút hàng ngày, chia thành hai đợt 15 phút mỗi sáng và tối. Bản thân có thể đọc lâu hơn nếu muốn nhưng phải đảm bảo tối thiểu thời gian đó. Ngoài ra, tôi chọn đọc sách giấy để tránh xao nhãng. Maryanne Wolf - nhà thần kinh học tại đại học California kiêm tác giả quyển Reader, Come Home: The Reading Brain in a Digital World, cho rằng công nghệ tác động khả năng xử lý thông tin chậm rãi, sâu sắc. Theo bà, việc đọc trên mạng hiện nay chủ yếu là lướt xem thay vì thực sự đọc. Thói quen đó khiến con người mất dần thứ bà gọi là 'sự kiên nhẫn nhận thức': Khả năng đọc tập trung và chuyên sâu. Ngoài việc tìm niềm vui đọc sách, tôi muốn rèn luyện kỹ năng kiên trì về mặt nhận thức.
Có nhiều điều tôi chú ý trong một tuần 'tập thể dục'. Trước hết, phương pháp này mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc vượt qua giai đoạn khó khăn khi bắt đầu tiếp cận một quyển sách mới. Tôi cảm thấy bước khởi đầu đòi hỏi nhiều sự tập trung, đầu tư hơn lúc hoàn thành nửa quyển, khi đó tôi đã quen nhân vật, chủ đề và văn phong của tác giả. Chuyện giới hạn thời lượng, cố gắng không làm việc riêng trong lúc thưởng thức con chữ giúp tôi tập trung hơn. Tôi cũng ít bận tâm mình nghiền ngẫm tác phẩm đến đâu. Cuối ngày, việc dành thời gian với sách thực sự khiến tôi thỏa mãn. Có những ngày tôi thậm chí đọc vượt mức 30 phút, tranh thủ nhiều thời điểm trong ngày.
Cũng giống như các vận động viên thường nói "nhập tâm" khi tập luyện, dành thời gian đọc sách giúp tôi tạm ngắt kết nối với thế giới xung quanh, đắm chìm vào tác phẩm. Tuy nhiên, không phải lúc nào tôi cũng đạt được trạng thái đó, có những lúc vô thức dùng điện thoại hoặc laptop. Ngay khi nhớ ra mục tiêu, tôi lập tức đặt các thiết bị sang một bên và tiếp tục đọc, như người chạy bộ nghỉ giữa giờ, để kéo dài tổng thời lượng đọc thêm một hoặc hai phút. (Nhìn lại, việc cài chế độ không làm phiền cho điện thoại có thể hữu ích).
Những năm tới, chúng ta có thể sẽ bị bủa vây bởi nhiều tin tức và thông tin mang tính kích thích hơn, khiến việc duy trì các kỹ năng như tập trung, xử lý thông tin trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Đọc sách mỗi ngày, dù chỉ một ít, là cách tốt nhất để giữ não bộ sắc bén. Hãy cùng tôi biến hoạt động này thành một phần trong thói quen hàng ngày: Đánh răng, ăn uống lành mạnh, tập thể dục và đọc sách thật nhiều". (theo Slate)
II. NHỊP CẦU TRI THỨC
* Các bạn thân mến! chuyên mục “Nhịp cầu tri thức” kỳ này, mời các bạn cùng nghe bài viết “7 cách để xây dựng một gia đình hạnh phúc” đăng trên báo điện tử Tuổi trẻ (tuoitre.vn)
Mỗi gia đình đều rất khác nhau, là do cá tính chúng ta không ai giống ai cả, về suy nghĩ, cách giao tiếp... Tuy vậy, vẫn có một điểm tương đồng nhất định đối với các gia đình được gọi là hạnh phúc. Sau đây mời các bạn cùng tham khảo.
1. Hãy để ý đến những gì bạn nói. Chúng ta thường có khuynh hướng ít để ý đến điều mình nói và cách mình thể hiện với con trẻ với lý do: “Mình là bố /mẹ của nó mà”. Thật sai lầm khi bạn nghĩ vậy! Trẻ con rất nhạy cảm với bất cứ điều gì tác động đến chúng, chúng sẽ trở nên hòa đồng với cuộc sống chung quanh hay lầm lì, rút vào thế giới riêng đều phụ thuộc nhiều vào cách bạn trao đổi với chúng. Bạn có thể xem hai ví dụ sau đây:
a. Dọn phòng đi thằng quỷ! Thật tệ, mày chẳng thể làm gì ra hồn cả ngoại trừ việc bày bừa ra để người khác hầu!!
b. Mẹ thấy phòng con không ngăn nắp lắm. Và mẹ muốn nó sẽ trật tự hơn trước khi con đi ra ngoài chơi nhé!
Bạn có thể nhận ra khác biệt hoàn toàn trong hai cách dạy con ở trên, một đằng khiến đứa trẻ càng thêm thu người lại hoặc ngấm ngầm chống đối về sau; một khiến đứa trẻ nhận ra nó vi phạm điều gì và điều đó sẽ tác động đến nó như thế nào nếu nó không thay đổi. Tất nhiên lầm lỗi là điều vẫn cần chấp nhận, và không phải cứ vi phạm là sẽ “bỏ đi”.
2. Nên có những quy tắc chung và ổn định. Sẽ có những lúc trẻ hơi nổi loạn một chút, bạn có thể chấp nhận điều này nhưng cần nhớ không nên để vượt quá đáng ra ngoài những quy tắc chung của gia đình. Và cần làm sao để mọi thành viên đều thấy bằng những quy tắc ấy, các thành viên sẽ gắn bó nhau hơn, cùng sát cánh bên nhau hơn.
3. Tạo thời gian cho cả gia đình cùng quay quần bên nhau. Đó là dịp để mọi người cùng chia sẻ với nhau các vấn đề còn khúc mắc. Vợ chồng trao đổi với nhau về công việc, cuộc sống; con cái trao đổi với cha mẹ về trường lớp hay suy nghĩ về thế giới bên ngoài; các con trao đổi với nhau về trường lớp, bạn bè…
Chính những thời điểm như thế này khiến thắt chặt hơn mối quan tâm lẫn nhau trong gia đình, cha mẹ có thể giúp con cái về các vấn đề của chúng và ngược lại con cái cũng hiểu được phần nào cuộc sống gia đình mình, giúp chúng trân trọng hơn thay vì thái độ thờ ơ rằng “mình chẳng phải lo gì cả, tất cả đều là trách nhiệm của ba mẹ”.
4. Khuyến khích các hành động, cử chỉ thương yêu nhau trong gia đình. Cũng như việc dành thời gian quay quần bên nhau, chơi đùa cùng con trẻ sẽ giúp chúng thấy mình có vị trí nhất định trong gia đình chứ không phải chỉ là “ở trọ”. Chắc chắn một đứa trẻ sống trong cảnh gia đình luôn cười đùa, quan tâm đến nhau sẽ cảm thấy cuộc sống trước mắt rộng mở hơn rất nhiều.
5. Tạo một hoạt động mang tính nghi thức chung cho cả gia đình. Ví dụ như cùng nhau tham gia các hoạt động xã hội… Điều này giúp mọi người nhận thức rõ sự đoàn kết của gia đình trong mọi hoạt động.
6. Kiểm soát mọi thử thách trong cuộc sống. Vợ chồng cãi nhau là điều không thể nào tránh khỏi, thường chúng ta có khuynh hướng giấu trẻ nhưng một nghiên cứu cho thấy trẻ không phải không biết mà là… không hiểu rõ lắm điều nó biết thôi.
Do đó, nếu có thể hãy cùng trao đổi với trẻ, giúp chúng hiểu được rằng trong cuộc sống sẽ có những lúc ý kiến mình khác với người khác và có thể mình sẽ rất nóng giận, nhưng sau hết mọi việc sẽ vẫn ổn cả khi cả hai phía cùng ngồi lại và trao đổi cởi mở. Qua đó trẻ sẽ không thấy bị mất niềm tin khi ba mẹ cứ bảo là không có gì nhưng…
7. Tạo cho bạn thời gian riêng tư. Những phút riêng tư như vậy sẽ rất quý giá, nó giúp hai bạn có cơ hội trao đổi thẳng thắn về mọi thứ còn vướng mắc, nó cũng tạo cho trẻ ý thức rằng mọi người dù luôn quan tâm đến nhau nhưng vẫn cần khoảng thời gian riêng của họ, và người khác nên tôn trọng điều này. (Bùi Nguyễn Quý Anh dịch theo Reader’s Digest).
* Quý vị và các bạn thân mến! Trong chuyên mục “Nhịp cầu tri thức” kỳ này, chúng tôi xin giới thiệu đến quý vị và các bạn 03 tài liệu sau:
1. Quyển sách “Văn hoá gia đình Việt Nam” của tác giả Vũ Ngọc Khánh, Nxb. Văn hoá dân tộc xuất bản năm 2021. Sách dày 247 trang, gồm ba chương. Chương 1 “Nền văn hóa gia đình Việt Nam” giúp người đọc tìm hiểu về gia đình nhìn theo truyền thống văn hóa Việt Nam, lịch sử gia đình Việt Nam và từ những cơ sở tâm linh để tạo nên văn hóa. Bạn đọc sẽ hiểu được như thế nào là văn hóa gia đình Việt Nam, hiểu được những quan niệm về hôn nhân, dạy dỗ con cái, nghĩa vụ với cha mẹ, ông bà... Chương 2 “Những ảnh hưởng của các khuynh hướng tôn giáo, triết học đến văn hóa gia đình Việt Nam” cho thấy Nho giáo, Phật giáo, Thiên chúa giáo... cũng góp phần vào việc tạo lên nét văn hóa truyền thống độc đáo của gia đình Việt. Chương 3 trình bày “Văn hóa gia đình Việt Nam qua văn học nghệ thuật” trong đó có văn học dân gian như ca dao, cổ tích, truyện Nôm và các loại hình nghệ thuật khác...
“Văn hóa gia đình Việt Nam” là tác phẩm nghiên cứu khá toàn diện sắc nét về văn hóa gia đình Việt nam cả truyền thống và hiện đại, thông tin đến người đọc được khá nhiều vấn đề hôm nay về gia đình để chúng ta cùng suy ngẫm, kiểm nghiệm. Sách hiện đang được phục vụ tại Thư viện TP. Cần Thơ với mã số 306.85 / V115H; PHÒNG MƯỢN: MA.025538; MA.025539
2. Quyển sách "Năng lực truyền đạt" của tác giả Ikegami Akira, do Nguyễn Quốc Vương dịch, Nhà xuất bản Phụ nữ xuất bản năm 2023. Sách với 191 trang, đúc kết những nguyên tắc và phương pháp truyền đạt hiệu quả tập trung vào kỹ năng "nói", "viết" và "nghe". Sách không chỉ đưa ra những lý thuyết mà còn cung cấp những ví dụ thực tế, những khuôn mẫu giao tiếp hiệu quả và các phương pháp rèn luyện cụ thể. Bạn sẽ học được cách nắm bắt trọng tâm của vấn đề, lựa chọn ngôn ngữ phù hợp với đối tượng, xây dựng cấu trúc trình bày logic và tạo ấn tượng tốt với người nghe hay người đọc. Quyển sách "Năng lực truyền đạt" sẽ là một cẩm nang hữu ích giúp bạn tự tin hơn trong giao tiếp và đạt được những mục tiêu trong sự nghiệp. Sách được phục vụ tại Thư viện thành phố Cần Thơ với ký hiệu phân loại: 658.4 / N116L; Phòng Mượn: MA.028367; MA.028368
3. Quyển sách “Người thông minh học tập như thế nào” của tác giả Ronald Gross, được dịch bởi Vũ Thạch và Mai Linh, Nxb. Lao động và Công ty Sách Alpha phát hành năm 2022. Sách dày 412 trang hướng dẫn những kĩ năng học tập khác biệt dựa trên những khám phá mới về cách thức hoạt động của não bộ. Từ đó, giúp các bạn có thể vận dụng tạo cho mình một phong cách học tập mang đặc trưng của riêng mình. Học mà tác giả đề cập không đơn thuần là ngồi vào bàn và lấy sách vở ra tự mình học bài mà tác giả còn đề cập đến nhiều cách, hình thức học khác nhau giúp cảm thấy niềm hứng thú đối với việc học và đem lại kết quả tốt. Bên cạnh lí thuyết là những ví dụ minh họa cụ thể giúp người đọc dễ dàng hình dung ra được những điều mà tác giả muốn nói. Quyển sách không chỉ phù hợp với các bậc phụ huynh để có thể hướng dẫn, khai phá tiềm năng của con cái mình mà nó còn thích hợp ngay cả cho các bạn học sinh sinh viên và đặc biệt phù hợp với người đang đi làm nhưng vẫn ham học. Sách đang được phục vụ tại Thư viện TP. Cần Thơ với mã số 153.4/NG558TH; PHÒNG MƯỢN: MH.014206, MH.014207; PHÒNG ĐỌC: DV.051422.
Quý vị và các bạn thân mến! Chương trình phát thanh “Văn hóa đọc và cuộc sống” của Thư viện thành phố Cần Thơ đến đây xin tạm dừng. Quý vị và các bạn có thể nghe lại nội dung chương trình trên Cổng Thông tin điện tử Thư viện TP. Cần Thơ, tại http://www.cantholib.org.vn. Cám ơn quý vị và các bạn đã chú ý theo dõi. Xin chào tạm biệt và hẹn gặp lại!
THƯ VIỆN CÁC TỈNH ĐBSCL
